SOR
SINGGIH BASA BALI
1- BASA BALI
Basa
baline sane mange mangkin sampun marupa basa campuhan, inggih punika basa wed
Bali kacampuhin antuk basa duranegara, minakadi basa jawa, sansekerta, Arab,
Portugis, miwah sane lianan. Basa Bali punika madue undag-undagan sane mawasta
Sor Singgih Basa. Nganutin buku Lapuran Penelitian olih Tim Peneliti Fakultas
Sastra Universitas Udayana Denpasar taun 1978/1979, istilah sor singgih basa
punka taler kawastanin Unda-Usuk basa, irika kaunggahang basa Bali punika
kapalih dados kalih soroh, inggih punika Basa Kasar miwah Basa Alus.
Kawentenan
undag-undagan basa punika ring Bali sasampu keni pengaruh saking Jawi utawi
Hindu, majaran saking kasta sane mawasta catur Wangsa. Santukan soang-soang
wangsa punika madue warna basa sane sampun kaanutang ri kala mabebaosan, punika
awinan basa Baline kaucapang mewehan yen bandingang ring basa Indonesiane.
2- PERANGAN SOR SINGGIH BASA
Yening
selehin perangan undag-undagan sor singgih basa inucap mabina-binayan,
sakewanten panerapanipun yengn sampun mabebaosan pateh kemaon. Ring sajeroning
Majalah Widya Pustaka kaca 19-26 taun 1984 kabaosang istilah kapara punika tan
anut, santukan kapara madue arti lumbrah utawi ketah. Basa sane ketah mangge
mangkin taler kabaosang ngrangkus rauhing basa alus.
- BASA
SINGGIH
·
Basa Alus Singgih
Basa Alus Singgih mangge ri tatkala
matur-atur majeng ring wangsa sane tegehan utawi janma sane patut
jungjungang/singgihang. Lengkara-lengkara sane kanggen mabebaosan punika marupa
kruna-kruna sane sampun kaanutang, umpami :
Seda (=mati,
wafat)
Ngandika (=ngomong,
bersabda)
Ngaksi (=ningalin,
melihat)
Mireng (=madingehang,
mendengar)
Ida (=ia,
beliau)
·
Basa Alus Sor
Basa Alus Sor mangge ngandapang raga ri
kala mtur-atur ring wangsa sane tegehan utawi sane patut singgihang.
Kruna-kruna sane mangge matur-atur marupa kruna-kruna sane alus sor, umpami :
Budal (=mulih,
pulang)
Ipun (=ia,
dia)
Wasta (=adan,
nama)
Nglungsur (=madaar, makan)
·
Basa Alus Madia
Basa Alus Madia, marupa basa Bali alus
sane wirasanipun tengah-tengah, dados mangge marep ring wangsa sane tagehan,
sesamen triwangsa miwah wangsa andapan sane patut jungjungan, umpami :
Sirep (=pules,
tidur)
Ajeng (=daar,
makan)
Mriki (=mai,
kesini)
Margi (=jalan,
mari)
·
Basa Alus Mider
Basa Alus Mider basa Alus sane ngiras
kagunanipun ri kala mabebaosan marep ring wangsa sane tegehan utawi ring wangsa
andapan sane patut jungjungan, umpami :
Rauh (=teke,
datang)
Lali (=engsap,
lupa)
Jinah (=pipis,
uang)
Puput (=pragat,
selesai)
Raris (=lantas,
lalu)
- BASA
SOR
·
Basa Kasamen/Kapara
Kasamen, kruna linggan ipun saking sami,
polih pangater ka rauhing pangiring an dados kasamian, kasandiang dados
kasamen. Dados basa Kasamen artinipun basa Sor sane dados anggen sareng sami
saha wirasanipun tan ja nyinggihang maliha tan ja ngandapang, umpami :
-
Sasamen Jaba :
Rikala mabebaosan mareng ring paturu
jaba sajeroning pagubugan.
I Bapa ngomong, “cening mara teka?”
I Cening masaut, “Icang mara teka Bapa”.
-
Triwangsa
Rikala mabebaosan marep ring Jaba.
Ida Pranda nagndika, “cening mara teka?”
I Cening matur, “titian wau Ratu
Pranda”.
Conto-conto
:
Kruna
Kasamen :
Gedeg (=marah)
Nasi (=nasi)
Mai (=mari)
Pules (=tidur)
Icang (=saya)
·
Basa Kasar
Basa Kasar punika taler marupa basa sor,
sane katibakang marep ring pasawitraan sane luket utawi ri kala maiyegan.
Krun-kruna sane mangge, umpami :
Leklek (=daar,
makan)
Bangka (=mati,
mati)
Medem (=pules,
tidur)
Cicing (=cicing,
anjing)
SUMBER :
Tinggen, I Nengah.1986.SOR
SINGGIH BASA BALI.Singaraja:Rhika Dewata.
*untuk mendapatkan file materi dalam bentuk pdf silakan klik disini.
*untuk mendapatkan file materi dalam bentuk pdf silakan klik disini.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar